„Klinika art. 42 Kkw” działa przy Katedrze Kryminologii i Polityki Kryminalnej Uniwersytetu Warszawskiego od października 2007 r. Jej celem jest promowanie standardów praw i wolności człowieka oraz wzmacnianie ochrony osób pozbawionych wolności, m.in. przez zwiększenie ich dostępu do pomocy prawnej i społecznej. Swój cel Klinika realizuje poprzez prowadzenie dialogu z władzami publicznymi dążąc do ugruntowania przekonania do tych standardów i ich faktycznej realizacji, z korzyścią zarówno dla tych władz jak i osób na rzecz, których występuje. Klinika działa w imieniu i na rzecz osób pozbawionych wolności oraz w interesie publicznym.

Studenci Kliniki przechodzą program formacyjny dzięki uczestnictwie w cyklicznych seminariach i indywidualnej pracy z „klientami”, pod opieką merytoryczną doświadczonych prawników. Działania Kliniki koncentrują się na badaniu spraw konkretnych skazanych, którzy po skontaktowaniu się z nami wyrazili na to zgodę (ustnie, a następnie ustanowienie przedstawiciela na podstawie art. 42 Kkw).

Badanie sprawy oznacza zapoznawanie się z odpowiednimi dokumentami i ich gromadzenie, prowadzenie rozmów z przedstawicielami organów administracji więziennej, z sędziami, adwokatami i prokuratorami oraz rozmów z samymi skazanymi i członkami ich rodzin. 

Zajmując się sprawami konkretnych skazanych kierujemy się zasadą poufności i rzetelności.

Opracowana w ten sposób sprawa, jeśli jest przekonująca, może zakończyć się reprezentowaniem skazanego przez przedstawiciela ustanowionego spośród uczestników Kliniki na zasadzie art. 42 Kkw lub sporządzeniem tzw. „opinii przyjaciela sądu” (Amicus curie). Opinia jest uznawaną przez sądy praktyką polegającą na wyrażaniu przez bezstronne podmioty (organizacje pozarządowe lub środowiska akademickie) opinii w postępowaniach sądowych, w przypadkach, gdy – w związku z celami działalności tych grup – zachodzi taka potrzeba. Amicus curiae ma na celu przedstawienie szczególnego poglądu organizacji społecznej bądź środowiska akademickiego na sprawę ważną społecznie, dotyczącą bezpośrednio stosowania prawa, w tym umożliwienia realizacji praw obywateli i obowiązków funkcjonariuszy publicznych. Opinia pomaga sądowi w kompleksowym rozpoznaniu problematycznej kwestii, z uwzględnieniem argumentów oraz poglądów, które niekoniecznie – z różnych względów – mogą być przedstawione bezpośrednio przez osoby, których problem dotyczy. Klinika opracowuje opinie także dla innych organów władzy publicznej (np. administracji więziennej). 

W latach 2008-2012 działalność Kliniki 42  była finansowana w ramach Trzyletniego projektu The Clinic article 42 PEC [Klinika art. 42 kkw] o charakterze strażniczym, dydaktycznym i badawczym, realizowanego dzięki fundacji Trust for Civil Society in Central & Eastern Europe (F-297).

Patronem Kliniki jest Prof. dr hab. Andrzej Rzepliński, konsultantem -  dr Teodor Bulenda, a całościową opiekę nad Kliniką sprawuje dr Maria Niełaczna.

(oprac. dr Maria Niełaczna)